تحریر :ارشادؔڈیروی ، ڈیرہ غازی خان ، پنجاب پاکستان
مدرسے دی سُنڄاݨ
سرائیکی کربلائی اَدب دے ہر حُسینی شاعر نے اپݨے اپݨے دورِ حیات وچ حُسینت دی شاعری کوں لاذوال فنِ بلاغت دے علیٰ نمونے عطا فرمین تشبیہات و استعارات دی خشبو وچ ولھیٹے ہوئے لفظیں نال کربلا دے ݙُکھ بیان کرݨ اووی سرائیکی شاعری دیں تقریباً تمام صنفیں وچ میݙے نزدیک بغیر عبادت و ریاضت دے ممکن نئیں ، اِیں ویلھے پوری دُنیا تے جیڑھیاں زباناں ٻولیاں ویندیاں پئین اگر اساں اُنھیں زباناں دی تعداد ڳݨوں تاں تقریباً چار ہزار چھی سو چُراٹھ بݨ دی ہے ، لیکن کربلائی حوالے نال جیڑھا اعزاز ساݙی سرائیکی زبان کوں حاصل ہے ، ٻیا کہیں زبان کوں حاصل نئیں مَیں
سمجھداں ، جو ساکوں خالقِ کائنات نے سرائیکی زبان ݙتی وی کربلا دے ݙکھ سݨوانوݨ دی خاطر ہے۔
جنابِ صادقِ آلِ محمدﷺ فرمیدن اساں جیڑھی زبان کوں چاہندے ہیں، اپݨے ذکر دی خاطر چُݨ گِھندے ہئیں، ایندے وچ کہیں شاعر دا کُئی کمال نئیں ہوندا۔ اُردو ادب وچ حُسینیت دے حوالے نال جیویں ہندوستان دے شہر لکھنؤ دی مثال نئیں ملدی اونویں ساݙے سرائیکی وسیب دی وی مثال کائنی حمد ہووے یا نعت ، قصیدہ ہووے یا منقت ، مرثیہ ہووے یا نوحہ، بند ہووے یا ݙوہڑا ، قطعہ ہووے یا رُعبائی سرائیکو ہووے یا مثنوی ، آزاد نظم ہووے یا قطعہ بندنظم، مُثمن ہووے یا مخمس بحر ہووے یا سلام سرئیکی کربلائی ادب وچ اِنھیں تمام صنفیں دے کُنہ مشق شاعر موجود ہِن پئے۔
اِیں نواب غازی خان میرانی دے نویں دیرے ٻدھیجݨ دے تقریباً اَٹھونجھا سال بعد بلاک 37 دے ٻاہروں فدک کالونی دی پرلی نُکر تے ݙھلدی رات دے اندھارے دی بھیڑ وچ زوار ملک حسین بخش خان دے گھر جݙاں فجر دے تارے اپݨاں نور کھنڈایا تاں پورے سرائیکی وسیب کوں سوجھل سویر دی پَرا پُھٹݨ دی خشبو محسوس تھیوݨ لڳ پئی گرائمر دے لحاظ نال اِیں سچی سوجھل دے رسیلے موسم دی ریشم روح دا مزاج سئیں غلام حسین بݨدے ایہو غلام حسین جݙاں بانبڑے ݙیندا جناب سعید احمد راشدؔ دے سرائیکی ادبی سکول وچ اپݨاں پہلاپیر پاتا تاں اوں ویلھے سئیں سعید احمد راشدؔ دے ادبی سکول دےٻاہروں ٻہوں سارے پھل دار درخت موجود ہن جیڑھیں درخیں دی چھاں تلے اے بانبڑے ݙیند بال غلام حسین توں حسین گوہر بݨیے اُنھیں درختیں دے روحانی ناں جناب دے سامݨے ہن۔
حضرت سرور خان کربلائی مرشد عزیز اکبر شاہدؔ شہید محسنؔ نقوی سئیں سید راحتؔ بخاری سئیں محمد رمضان طالبؔ میݙے استاد محترم سئیں واحدؔ علوی سئیں نور محمد فیضیؔ سئیں واجد محمود واجدؔ سئیں غلام حسین زائرؔ دے علاوہ ٻے وی ٻہوں سارے سرائیکی ادبی پُھل اپݨی ماء ٻولی دی خشبو کِھنڈاوݨ وچ ݙینہہ رات مصروف ہن تے اڄ ساݙی سرائیکی دھرتی دا حسین گوہرؔ ، کہیں میر انیسؔ توں گھٹ کائینی حسین گوہرؔ سرائیکی دھرتی دا او قد آور شاعر ہے، جَئیں سرائیکی وچ اپݨے آپ کوں نوحہ دی صِنف نال منوائے جیویں اُردو ادب وچ جوشؔ ملیح آبادی مرثیے دی رنگت کوں تبدیل کرکے ݙِکھائے اونویں سرائیکی کربلائی ادب وچ جناب حسین گوہرؔ نے نوحہ دی صنف کوں نویکلی روح بخشی ہے جناب حسین گوہر دے لکھیے ہوئے نوحے جݙاں کُئی قاری پڑھدے تاں قاری کوں ایویں محسوس تھیندے جو واقعۂ کربلا سئیں حسین گوہرؔ دے اَکھیں دیں سامݨے تھیا ہووے تہاکوں اگر میݙی اِیں ڳالھ تے یقین نہ آوے تاں تُساں
خود سئیں حسین گوہرؔ دا اے نوحہ پڑھ کے اندازہ کر سڳدے وے!
اصغرؑ دے ساہ ٻہوں تھوڑے ہِن رو معصومہ چا ویندی ہے
اِیں خیمے وچ اوں خیمے وچ
ہک گُھٹ پاݨی دی آس دیوچ ودی ویر دی نبض ݙِکھیندی ہے
اِیں خیمے وچ اوں خیمے وچ
ویرݨ دا سَن چھی ماہ دا ہے ݙو شاہیاں دا شہزادہ ہے
اتے بھیݨ پیاسے ویر کیتے مشکیزے آن ڳُلیندی ہے
اِیں خیمے وچ اوں خیمے وچ
ڳل تس توں خشک صغیر دا ہے ہائے وزن زیادہ تیر دا ہے
اڄ حالت ݙیکھ کے آصغرؑ دی تقدیر وی ویݨ کریندی ہے
اِیں خیمے وچ اوں خیمے وچ
اے رات جو آخری ہے مولاؑ ہر خمیے ٻہندے کُجھ لحظہ
معصومہ ونڄ کے ویرݨ دے ہر ساہ دا حال سُݨیندی ہے
اِیں خیمے وچ اوں خیمے وچ
اے نبض اصغرؑ دی ٹُردی ہے یا العطش دی تسبیح ہے
معصوم سکینہؑ ویرݨ دے چہرے تے دید رکھیندی ہے
اِیں خیمے وچ اوں خیمے وچ
اصغرؑ پڑھدا ہے الکوثر ہمشیر دی ڈھل ویندی چادر
ہر سئیݨ دے سامݨے ݙاڈی دے حق مہر دا ذکر کریندی ہے
اِیں خیمے وچ اوں خیمے وچ
اصغرؑ تے کر کے آپ نگاہ ول چُم کے سرمعصومہ دا
اِناَ لِلہ اِنَا لِلہ زہراؑ قرآن سُݨیندی ہے
اِیں خیمے وچ اوں خیمے وچ
گوہرؔ اصغرؑ تھی دفن ڳیا لُٹ پئے ڳئی جل ڳئی خیمہ گاہ
ودی شعلیاں دیوچ ٻچڑے دے اَمڑی چولے سنبھلیندی ہے
اِیں خیمے وچ اوں خیمے وچ
شہادتِ امامِ عالی مقام دے بعد ڈھلدی دیغر دے ویلھے تمام شہدائے کربلا دیں لاش کوں گھوڑیں دی سُنبھیں نال پامال کرکے شمر بن ذوالجوشن ملعون نے یزیدی فوج دا ہک دستہ نال رَل کے سادات دیں خیمیاں کوں بھالا کے خیمیاں تے لُٹ پاݙتی سڑدے ہوئے خیام تے ٻلدی ہوئی بھاو وچ سئیݨ زینبِؑ عالیہ نے اپݨے شہید تھئے ہوئے بھرا حسینؑ بن علیؑ دی امامت دی دستار اپݨے بھتریجے جناب زین العابدینؑ کوں ٻدھوائی تاں
اوں ویلھے دے منظر کوں جناب حسین گوہرؔ اِیں قلم بند کیتے۔
مقسوم سجادؑ مہاری دا توݨے ہئی بیمار تاں لُٹ پئے ڳئی
اَئی سر تے خون اچ تر تھئی ہوئی پیو دی دستار تاں لُٹ پئے ڳئی
شبیرؑ دے آخری سجدے دی تھی تسبیح بے آواز ڳئی
سجادؑ دے کول مُکاݨ کیتے اَئے پردادار تاں لُٹ پئے ڳئی
اَساں چواَٹھ ردانواں نال کیویں ہن کفن ٻہتر جوڑ نے ہن
ہیں سوچ دے وچ مصروف اَڄاں ہئی آلِ اطہار تاں لُٹ پئے ڳئی
کُل ستر قدم دے فاصلے تے شبیرؑ دا پاک جنازہ ہئی
ہمشراں ویر دو ونڄݨ کیتے سوچا ہک وار تاں لُٹ پئے ڳئی
عمرانؑ دی پڳ دا ناں ݙے کے جیڑھی بھیڄی بابے مقتل توں
اڄاں جھل نہ سڳیا ہا عابدؑ اوں پڳ دا بار تاں لُٹ پئے ڳئی
باباؑ کُس ڳئے تاں معصومہ ٻہوں جلدی پہنچی خیمیاں تئیں
اڄاں باقی ہن اُنھاں ضرباں دے سارے آثار تاں لُٹ پئے ڳئی
خیام دی لُٹ دے منظر کیا گوہرؔ ترتیب اچ گِھن آوے
قاتل شبیرؑ توں فارغ تھی آ ڳئے چوھدار تاں لُٹ پئے ڳئی
شامِ غریباں توں بعد ٻاہراں محرم دے چٹے ݙینہہ کوں بن چادر دے چواَٹھ مستور پنجاسی ٻال ٻاوی سال دا ٻُݙھڑا مہاری پاسبانِ امامت دا محافظ چار سال دے امام باقرؑ کوں رسیاں تے زنجیراں نال قید کر کے خاندانِ رسالت کوں جݙاں شہر بہ شہر پھرا کے تھک پئے تاں سادات دے بچے ہوئے قافلے کوں یزید ملعون دے سامݨے پیش ونڄ کیتا اوں ویلھے دربارِ شام وچ یزید تے یزید دے ہواریں دی حالت اے ہئی جو تاریخ اِیں ماحول کوں لِکھ کے شرمندا ہے چودھار طوتݨیں نغاریں دا شور حکومتِ شام دیاں زرخرید لونڈیاں تے شام دیاں بدمعاش تریمتیں اپݨیں بھڑکیلیں ادائیں دے نال اشارے کر کے آہدیاں ہن جیڑھی بازار اچ ٻہہ کے ودی ٹُر دی ہے ایہا باغی دی وݙی بھیݨ ہِووے ۔ جݙاں قیدی پیش تھئے تاں یزید سمیت دربار دا ہر کارندا شراب دے نشے وچ دُھت قاتلانِ حسینؑ کوں سونے دیں کُرسیں تے ٻلھا کے نوں گِھنٹے دے بعد شُھدائےکربلا دی لِسٹ ݙیکھ کے یزید ملعون آکھیا شُکر ہے اوں خدا دا جَئیں حسینؑ کوں ساتھیں سمیت مرا کے میݙی حکومت کوں پُختہ کر ݙتے کاش اڄ میݙے بزرگ زندہ ہوِن ہا تاں ݙیکھ گِھنن ہا جو مَیں کربلا وچ خاندانِ علیؑ توں "اُحد” تے "بدر” دے بدلے کیویں گدھے ہن، یزید ملعون دی اے بکواس سُݨ کے جناب عمرانؑ دی وݙی پوتری بی بیؑ اُم المصاحب ہک خطبہ
ارشاد فرمایا آو اُوں خطبے دی خشبو حسینؑ گوہرؔ دے قلم توں محسوس کریندے ہئیں۔
سجاد تے باقرؑ زینبؑ دے ہن پاک گوہ دربار دے وچ
زہراؑ دی شرماں والی دھی بݨ ڳئی زہراؑ دربار دے وچ
ہک خطبے نال علیؑ دی دھی ݙِتے اُلٹ نقاب ثقیفے دے
پڑھی مِثل حسینؑ دے مقصد دی ݙِتی شام ہلا دربار دے وچ
شریف دھیاں دا اصول ہے، اگر زندگی وچ کُئی اوکھا وقت آوے تاں پیو تے بھرانواں کوں نئیں ݙسیندیاں مگر جݙاں ماء دے سامݨے آون تاں چُپ نئیں راہندیاں چواَٹھ مستوراں وچوں چار پنجاسی ٻالاں وچوں پنج تِرونجھا محمل وچوں ترائے بچا کے سال دے بعد علیؑ دی دھی جݙاں وطن واپس ولی ہے ، اپݨی محرومہ ماء دی قبر کوں ڳل لاکے جیڑھے ویݨ کیتن چوݙاں سو سال گزر ونڄݨ دے باوجود حسینؑ گوہرؔ دے
قلم اونویں بیان کیتن۔
مَیں خالی جھولی گِھن اَئی ہاں اَئے ماء زہراؑ تیݙی قبر اُتے
اُٹھی ݙیکھ جو عونؑ بغیر اَئی ہے اڄ عونؑ ماء تیݙی قبر اُتے
مانواں توں پُتر نِکھڑ ڳئے ہن پتراں توں مانواں نِکھڑ ڳیاں
کینجھا لُٹیا قافلہ ول آیائے ہک وار ولا تیݙی قبر اُتے
کہیں ویر کوں بھیݨ نئیں لبھدی کہیں بھیݨ کوں ویر نئیں لبھدا
سجادؑ سکینہؑ ٻاجھوں اَئے مَیں ٻاجھ بھرا تیݙی قبر اُتے
پیغمراں وانگ اَلیندی رہی تبلیغ دی سند ہے گسناں تے
اَئی رسن دے داغ ݙِکھانوݨ ہے ، نائب زہراؑ تیݙٰ قبر اُتے
جیندے چولے سیتے تَیں اَمڑی اوندا علم ول اَئے خود نئیں ولیا
پر اُمت بݨانوݨ نئیں ݙیندی اوندے علم دی جا تیݙی قبر اُتے
جݙاں لاشے ہن تاں کفن نہ ہا ہݨ کفن تاں ہے لاشے کوئی نئیں
تہوں وانگ غلاف رکھی اپݨی میں سُرخ ردا تیݙی قبر اُتے
اُٹھی پتر حسینؑ دا پُرسہ جھل پڳ ول اَئی ہے سر نئیں ولیا
لُٹ کولوں بچ کے آیا ہے، ہک رت روندا تیݙی قبر اُتے
ہذیان دے داغ تاں مِٹ ڳئے ہن کڑیاں دے داغ نئیں مِٹدے
اُٹھی ݙیکھ جو میݙیاں ڳسنیاں دی ہے حالت کیا تیݙی قبر اُتے
گوہرؔ سئیݨ آکھے شام والی حالت دے نال نماز پڑھاں
دل آہدے ٻاہیں ڳل وچ پا کراں فرض ادا تیݙی قبر اُتے
رسالتِ مآبﷺ دے بعد ہک انجھا دَݙر وی گزرے جو ٻہوں سارے لوک خدا دی توحیدکوں بُھل کے نبیﷺ دی شریعت کوں زخمی کرݨ شروع کر ݙتا جݙاں ہذیان دے چڑھدے سِجھ دی دُھپ دا سیک اسلام دے چہرے تے اپݨاں اثر ݙِکھا لڳاں تاں ہر موسمی مرض کولو اسلام کوں بچاوݨ دی خاطر حکیم الشریعت مصحائےؑ دین نے ہر او قیمتی نسخہ اپݨے کول رکیھے جیڑا جو ضرورت دے مطابق سمجھے کِتھائیں پتر ، کتھائیں بھرا ، کتھائیں بھتریجے، کتھائیں بہنوئی، کتھائیں بھݨیجے، کِتھائیں ٻُݙھڑے کِتھائیں گھبرو جوان تے کِتھائیں معصوم بچے حتیٰ کہ چھی مہینے دے علی اصغرؑ توں گِھن کے پنجانوے سال دے حبیبؑ ابن مظاہر تئیں خرچ کرکے اِکائٹھ ہجر ݙا محرم بروز جمعہ ڈھلدے ݙینہہ کوں بحالت دیغر دی نماز دے سجدے وچ اپݨاں سروی دین توں قربان کر چھوڑیا مُک ڳئی کربلا دی جنگ تے بچ ڳئی نبیؑ دی شریعت پُختہ تھی ڳئی خدا دی توحید صحتِ یاب تھی ڳیا اسلام اِنھیں قربانیاں دے نال لیکن ایندے بعد ہا مسئلہ یزید دی یزیدیت کوں مِٹاوݨ تے حسینؑ دی حُسینت کوں بچاوݨ دا ، دراصل حسینؑ دی حُسینت ہی اسلام دی بقا ہئی تے اسلام دی بقا دا جھنڈا ݙاہ محرم دی ڈھلدی دیغر تئیں تاں ہا جنابِ امام حُسینؑ دے ہتھ وچ شہادتِ امام عالی مقام توں بعد حسینت دی بقا کوں اسلام دی بقا سمجھ کے علیؑ دی
دھی علمِ تبلیغ بلند کیتا کیوں جو اے سئیݨ زینبِؑ عالیہ کوں اپݨی ماء دی وصیت ہئی۔
تیݙی وصیت جیویں ہئی اَمڑی اُنویں مَیں شام اچ اَلا کے اَئی ہاں
حسینؑ جِتناں جَیندے زخم ہِن او زخمی چادر میں پاکے اَئی ہاں
حسینؑ کیتا ہا تَیں حوالے مگر مَیں اُڄڑی دی بے بسی ہئی
حسینؑ کوں مَیں بچاسڳی نئیں حُسینت کوں بچا کے اَئی ہاں
ݙسا ہاں اَمڑی جو کوئی قیدݨ کیویں فتح مُلک کر ہے سڳدی
مَیں فاتحہ شام بݨ ڳئی ہاں توݨے جو قیداں نبھا کے اَئی ہاں
مَیں اپݨی محرومہ ماءؑ دی دھی ہاں تے اپݨے بابےؑ دا پتر ہاں میں
مَیں خُطبے پڑھ پڑھ کے شام دیوچ اے شامیاں کوں ݙسا کے اَئی ہاں
رہی سئیݨ اَمڑی کوں آہدی گوہرؔ میݙی فتح دی دلیل اِے ہے
بھرا دے قاتل دے شہر دیوچ مَیں پہلی مجلس کراکے اَئی ہاں
اُردو ادب دے مُنڈھلی دور توں گھن کے اڄ توݨی نوحہ دی صنف کوں کُئی خاص مقام حاصل نئیں تھی سڳیا کیوں جو اُردو ادب وچ غزل دی وڳڑی ہوئی شکل کوں نوحہ آکھیا ویندے مگر سرائیکی کربلائی ادب حسین گوہرؔ جھئیں شاعر پیدا کر کے اے ثابت کر ݙکھائے جو اگر نوحہ کوں باترتیب لکھیا ونڄے تاں نوحہ بذاتِ خود اپݨاں ہک مکمل جسم رکھدے تے سرائیکی نوحہ دی صنف وچ حسین گوہرؔ دے ساہ کم کریندے پئین اِیں ویلھے سرائیکی کربلائی ادب وچ نوحہ دی صنف دےحوالے نال سئیں حسین گوہرؔ کوں سرائیکی نوحے دا مدسہ سمجھیا ویندے اِے ہُݨ ساݙا فرض بݨدے جو اساں جناب حسین گوہرؔ دے نوحے ہتھڑیکے کر کے اپݨی نویں نسل کوں اِیں مدرسے دی سُنڄاݨ ݙیواوں تے اللہ تبارک وتعالیٰ دا شکریہ ادا کروں جو اوں خالقِ کائنات نے ساݙے سرائیکی وسیب کوں حسین گوہرؔ جھئیں عظیم شاعر عطا فرمائین
ڈیرہ غازی خان
تمام تحریریں لکھاریوں کی ذاتی آراء ہیں۔ ادارے کا ان سے متفق ہونا ضروری نہیں۔
